Từ lâu, đặc sản tiến vua hồng Gia Thanh (xã Gia Thanh, huyện Phù Ninh, tỉnh Phú Thọ) đã là thứ đặc sản Phú Thọ nức tiếng gần xa về vị ngon giòn sần sật, ngọt thanh tao, thơm thoang thoảng. Dân gian truyền tai nhau ở Phú Thọ có 3 đặc sản tiến vua là gà chín cựa, cá anh vũ và Hồng Gia Thanh. Hồng không hạt Gia Thanh từ lâu đã được nhiều người biết đến. Từ cuối tháng 7 âm lịch đến hết tháng 8 âm lịch là chính mùa của những trái hồng Gia Thanh.
Tại sao Hồng Gia Thanh lại hiếm như vậy?
Hồng Gia Thanh có nguồn gốc ở Tiên Cát, thành phố Việt Trì, tỉnh Phú Thọ, được dân di thực về trồng tại các vườn hộ gia đình thuộc xã Gia Thanh.
Theo Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Phú Thọ: Giống Hồng Gia Thanh đang có nguy cơ thoái hóa. Theo Viện Khoa học kỹ thuật nông – lâm nghiệp miền núi phía bắc, Phú Thọ chỉ còn 249 cây trên 25 tuổi. Số cây trồng mới không đáng kể, đến nay cây tổ đã gần 80 năm tuổi. Năng suất thấp người dân tại đây thường để ăn hoặc biếu người thân bạn bè chứ không bán, nên gần như loại trái cây này không xuất hiện nhiều trên thị trường.
Bởi không có hạt nên từ thời xưa tới giờ chỉ có mỗi một cách để nhân giống hồng Gia Thanh là cắt rễ ra ươm hoặc giâm cành. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm của người dân địa phương, cây hồng thường sinh trưởng và phát triển chậm. 7 năm chúng mới ra hoa bói. 10 năm mới có tương đối quả. 20 năm mới đào được rễ lên để nhân giống và cách mấy năm mới được đào lại kẻo suy kiệt mà chết bất đắc kỳ tử.
Đặc biệt, giống hồng này chỉ trồng tại đất Gia Thanh mới cho vị ngọt đặc trưng và nhiều hạt đường. Đã có hàng nghìn cây giống được đưa đến các vùng khác nhưng quả không ngọt bằng. Do yếu tố thổ nhưỡng, ngay tại xã Gia Thanh cũng có chỗ ngon, chỗ không ngon
Hồng Gia Thanh vị ngọt thanh tao vương vấn nơi đầu lưỡi
Hồng Gia Thanh là thứ quả độc đáo có một không hai bởi hình dáng vuông vức, chia cạnh rõ ràng bởi thế mâm đội lễ tiến vua thủa xưa xếp được cao có ngọn mà không hề bị xê dịch. Đặt miếng hồng lên môi nhấm nháp, cảm giác đầu tiên là vị ngọt thanh, giòn sần sật và 1 mùi thơm thoang thoảng. Ăn xong mà các ngón tay vẫn còn chút đường dấp dính.
Mùa hồng Gia Thanh chỉ có vẻn vẹn trong 1 tháng. Do vậy, phải người sành ăn mới biết tới thời gian mùa vụ của loại hồng quý hiếm này. Do giống cây “kén đất”, chỉ một phần diện tích nhỏ ở xã Gia Thanh mới cho quả có chất lượng tốt, mẫu mã đẹp, nên hồng Gia Thanh đều được thương lái đặt mua trước, có bao nhiêu tiêu thụ hết bấy nhiêu.
Trước đây, nhà nào có vườn hồng coi như sở hữu một “niêu cơm Thạch Sanh” không bao giờ vơi cạn bởi 1 cây hồng giống thời đó đổi được 3kg gạo, 1kg quả đổi được 1,5kg gạo. Giờ đây, giá trị kinh tế của hồng Gia Thanh ngày càng tăng cao 1kg có giá từ 30.000/kg – 50.000/kg tùy vào chất lượng quả, vào đầu mùa có khi còn lên đến 100.000/kg.
Theo người dân tại đây rất nhiều người yêu thích vị ngọt của quả này cũng như giá trị dinh dưỡng của nó mang lại nên hầu hết các gia đình ở đây đều không đủ bán.
Giá trị dinh dưỡng của Hồng Gia Thanh và cách chế biến loại quả hiếm này
Đặc điểm của Hồng Gia Thanh là quả không có hạt, hình thoi cao thành chứ không tròn, tai vểnh lên, khi chín quả có màu vàng nhạt, ăn vị giòn, ngọt. Hồng ngâm còn chứa nhiều vitamin tốt cho sức khỏe.
Trong quả hồng có một lượng vi chất lớn, có lợi cho sức khỏe và sắc đẹp. Hồng Gia Thanh còn giúp tăng cường hệ miễn dịch, bổ sung vitamin C cho hoạt động hàng ngày, đáp ứng nhu cầu dinh dưỡng cho mọi lứa tuổi.
Cũng giống đa số các loại quả khác. Hồng gia Thanh có lượng chất xơ tốt cho hệ tiêu hóa, thúc đẩy quá trình co bóp dạ dày diễn ra ổn định hơn, làm giảm các triệu chứng của táo bón, tiêu chảy, đẩy nhanh quá trình tiêu hóa.
Ngoài ra, hồng còn có tác dụng như một “phương thuốc giảm cân” hữu hiệu. Vì lượng chất ngọt trong quả không quá lớn, bên cạnh đó các hợp chất chống oxy hóa trong hồng giòn rất tốt. Nó có khả năng chống ung thư và các nguy cơ phát triển khối u. Đặc biệt, thành phần trong hồng giúp ngăn ngừa sự lão hóa của da, đem đến một làn da tươi trẻ và tràn đầy sức sống.
Cách ngâm hồng Gia Thanh cũng rất đơn giản: cho vào chậu nước sạch ngâm 2 ngày 3 đêm. Ngày thay nước 2 lần, sau đó để ráo nước 1 ngày và ăn dần. Tránh để hồng chín đỏ mới ngâm, khi đó hồng sẽ bị nứt. Khi ngâm xong dùng dao gọt thử nếu không thấy có nhựa đen chảy ra thì đó là hồng đã chín và hết chát, nếu có nhựa đen thì hồng ngâm chưa đủ.
Có thể nói, sau bưởi Đoan Hùng, hồng Gia Thanh được xem như là một sản vật có thương hiệu của Phú Thọ. Nhắc đến 2 món quà quê này ai cũng đều tấm tắc khen ngon và nhớ đến cội nguồn của nó.
Mùa thu ở miền quê Gia Thanh sẽ dễ dàng bắt gặp những cây hồng sai trĩu quả nhà nhà đều có hồng, hoạt động chăm sóc, thu hái diễn ra nhộn nhịp, sản phẩm là những trái hồng ngọt, đẹp mắt. Thời khắc thưởng thức loại đặc sản này ngắn ngủi chỉ có khoảng 15 – 20 ngày trong năm lại không phải cứ có tiền mà mua được nhưng người nào đã có dịp ăn đều háo hức chờ đợi vụ hồng năm sau.
